„Budujmy mosty między nami, nie stawiajmy granic”. Dzisiaj Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom

Od 2018 roku 10 września organizowany jest w Polsce Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom, zainicjowany przez Polskie Towarzystwo Suicydologiczne. Co chwilę w mediach pojawiają się wiadomości o tym, że ktoś gdzieś popełnia samobójstwo. Najbardziej przerażają nas samobójstwa ludzi młodych. To zawsze wydarzenie tragiczne dla całej rodziny. Zjawisko to możemy rozpatrywać z perspektywy psychologicznej, socjologicznej, klinicznej, filozoficznej, teologicznej.

SAMOBÓJSTWO –

                                    „U młodych samobójstwo jest wołaniem o pomoc,
                                                 u starszych jest już tylko wołaniem o śmierć”
– prof. Kępiński Antoni.

Lekarz będzie rozpatrywał to zjawisko pod kątem sposobu dokonywania samobójstwa. Psychiatra zainteresuje się oceną stanu psychicznego pacjenta, szczególnie związkiem miedzy chorobą psychiczną a samobójstwem, psycholog kliniczny będzie badał czynniki motywacyjne i procesy decyzji samobójczych.  Badania nad samobójstwami są niezwykle rozwinięte, a w ich ramach mieszczą się badania nad osobowością suicydalną, związkiem miedzy  samobójstwem dokonanym a usiłowanym, typologia zachowań suicydalnych.

Światowa Organizacja Zdrowia podaje, że stanowią drugą przyczynę zgonów ludzi w wieku od 15 – 29 lat. Częściej samobójstwa popełniają mężczyźni niż kobiety, ale to  kobiety częściej podejmują próby. Ten wskaźnik  może być związany z częstszym występowaniem depresji u kobiet,  u mężczyzn może być  związany z wyborem skuteczniejszych metod odbierania sobie życia. Pamiętajmy tez,  że  kobiety są zdecydowanie bardziej skłonne do szukania pomocy i mają większe wsparcie społeczne niż mężczyźni, od których ciągle oczekuje się siły, oparcia i dominującej roli.

W Polsce samobójstwa stanowią co siódmą przyczynę zgonu, zarówno mężczyzn, jak i kobiet.

U dzieci samobójstwa stanowią drugą, zaraz po wypadkach przyczynę zgonów.

Jeśli chodzi o miejsce zamieszkania, statystyki są niezwykle ciekawe, bo okazuje się, że współczynnik samobójstw dokonanych jest odwrotnie proporcjonalny od wielkości miejscowości, czyli najwyższe wskaźniki dotyczą wsi, najniższe wielkich miast.

Rodzina i szkoła również stanowią czynnik wpływający na ryzyko popełnienia samobójstwa. Największym zagrożeniem jest rozwód rodziców, utrata jednego z nich, alkoholizm, oraz niezaspokojenie potrzeb bezpieczeństwa. Takie zjawiska w szkole jak konflikty z nauczycielami i rówieśnikami, zmiany szkoły, wysokie wymagania, brak wsparcia, wrogość lub obojętność, brak pomocy psychologiczno-pedagogicznej zwiększają ryzyko popełnienia próby samobójczej przez ucznia.

JAK TO SIĘ DZIEJE?

Przyczyn samobójstw jest wiele. Najpierw skupmy się na tych, które określane są jako suicydogenne. Czym jest osobowość suicydalna? To zespół cech, które doprowadzają człowieka do działań autodestrukcyjnych sprawiając, że jest on bardziej podatny na odebranie sobie życia. Osoby te mają stale obniżony nastrój, poczucie rezygnacji, walczą z myślami samobójczymi.

Dokonane samobójstwo to zawsze skrajna forma zachowań autodestrukcyjnych. Mogą do nich należeć zachowania pośrednie, czyli chociażby celowe narażanie się na niebezpieczeństwo i wszelkie zachowania ryzykowne, ale i zachowania bezpośrednie, czyli rozważania na temat bezsensu życia, albo snucie marzeń o zachorowaniu na nieuleczalna chorobę lub chociażby marzenia o jakimś strasznym wypadku.

Kolejne zjawisko to myśli samobójcze, czyli fantazjowanie o tym, co będzie jak zginę, ale również planowanie samego procesu, aż do etapu próby samobójczej, które na całe szczęście, nie zawsze kończą się śmiercią. Mają natomiast wstrząsnąć otoczeniem, spowodować zmianę czyjegoś zachowania, przynieść jakieś korzyści, i są często nieświadomym wołaniem o pomoc. W Polsce kobiety znacznie częściej podejmują próby samobójcze zażywając tabletki, a mężczyźni częściej odbierają sobie życie wybierając śmierć przez powieszenie.

Ważnym jest, że samobójstwo nie musi być wynikiem zaburzenia psychicznego.  Wyobraźmy sobie samobójstwo z przyczyn ideologicznych, lub jako ucieczkę od cierpienia w chorobie śmiertelnej. Możemy mieć różne zdanie na ten temat, jednak przyznamy zgodnie, że człowiek dokonuje tutaj wyboru niemal zupełnie świadomie. Z drugiej strony aż 80 % ofiar samobójstw to osoby z zaburzeniami psychicznymi.  I tutaj największe ryzyko stanowi depresja i choroba afektywna dwubiegunowa. Zachowania samobójcze mogą pojawiać się także w schizofrenii, w uzależnieniach psychoaktywnych, w zaburzeniach osobowości oraz w organicznych chorobach mózgu.

Problemy, które mogą stać się przyczyną do podjęcia decyzji o samobójstwie są w każdej grupie wiekowej różne. Pamiętajmy, że problemy , które dla dorosłego mogą być błahe, dla młodego człowieka mogą być nie do rozwiązania.

Zwracajmy uwagę na niezadowolenie z życia, samotność, zachowania depresyjne oraz zmianę nawyków. Na ogół nie ma jednej przyczyny samobójstwa. Zwykle to wynik szeregu problemów, jak utrata sensu życia, uczucie bezradności, żałoba, rozpad relacji, problemy finansowe.

Słuchajmy siebie nawzajem. Zdecydowana większość osób, które popełniły samobójstwo, wcześniej sygnalizowały ten zamiar poprzez zwroty typu „lepiej wam będzie beze mnie”, „nikt nie będzie po mnie płakał”, oraz nagłe izolowanie się od otoczenia. Zdarza się, że nagle odwiedzają wszystkich członków rodziny, piszą testament, lub chociażby przeglądają strony internetowe na temat samobójstwa. Bywa, że zmienia się również nastrój, smutek i lęk przechodzą w spokój, bo decyzja o samobójstwie została już podjęta.

Niesienie pomocy innym w wymienionych sytuacjach utrudniają często mity, które krążą na temat samobójstw. Jeden z najbardziej powszechnych to ten, że czynu tego dokonują ludzie słabi, którzy chcą uciec od problemów oraz, że osoba mądra nie dokonuje tego czynu. Samobójstwo jednak może dotyczyć nas wszystkich, i nie ma czegoś takiego jak typ samobójcy. Podobnie jak absurdalny pogląd, że samobójstwo jest naturalną reakcją na traumatyczne przeżycia lub też , ze osoba taka chce jedynie zwrócić na siebie uwagę. Jednak najbardziej powszechny i przekazywany niestety z ust do ust jest pogląd, że ktoś, kto mówi o samobójstwie, naprawdę tego nie zrobi. Nic bardziej mylnego.

CO MOŻEMY ZROBIĆ?

Budujmy mosty między nami a nie stawiajmy granic. Szanujmy siebie nawzajem i obserwujmy. Otwierajmy nasze oczy i uszy na to, co się dzieje dookoła. Starajmy się być oparciem dla innych.

Pamiętajmy, że świat każdego z nas czasem przytłacza i zdarza się, że śmierć wydaje się wybawieniem. Ale zawsze gdzieś pojawia się człowiek, który chce nam pomóc. Rozglądajmy się dookoła i wytrzymajmy…

(Wykorzystano dane Światowej Organizacji Zdrowia oraz Polskiego Towarzystwa Suicydologiczne, Biuro Rzecznika Praw Dziecka, Ministerstwo Edukacji Narodowej)

źródło: materiały nadesłane

foto (2): poglądowe